DZIEDZICZENIE CECH

JAK DZIEDZICZONA JEST PŁEĆ?

Nasza płeć jest najczęściej determinowana już podczas poczęcia. To właśnie ten moment, gdy komórka jajowa naszej mamy, została zapłodniona przez plemnika przekazanego przez tatę, przesądził o tym czy urodziliśmy się z płcią żeńską czy męską. Dlaczego akurat ten moment? Otóż, komórka jajowa zawiera 23 chromosomy (w uproszczeniu 23 cząsteczki DNA z genami od mamy) wśród których znajduje się chromosom
X (chromosom płci). Analogicznie, plemnik też zawiera 23 chromosomy niosące geny przekazane przez tatę.
W plemniku także jest obecny chromosom płci, jednak tutaj są dwie opcje – plemnik posiada chromosom X lub chromosom Y. Czym one się różnią?

Chromosom X jest większy, zawiera więcej genów niż chromosom Y. Jednak, na chromosomie Y znajduje się gen SRY, który determinuje płeć męską. Gen SRY powoduje tworzenie się jąder, a one testosteronu, który
z kolei warunkuje drugorzędowe cechy płciowe: prącie, nasieniowody i inne.

Wniknięcie do komórki jajowej (która posiada chromosom X), plemnika z chromosomem X warunkuje płeć żeńską (powstaje wówczas komórka z chromosomami XX, z niej rozwija się organizm). Wniknięcie do komórki jajowej, plemnika z chromosomem Y warunkuje płeć męską (XY). Zatem, to od mężczyzny i jego plemnika zależy, jakiej płci urodzi się dziecko.

ALE…nie zawsze…

Nie zawsze zestaw chromosomów XX gwarantuje obecności jajników, pochwy, estrogenu, utożsamiania się z płcią kobiecą i kobiecego zachowania, Nie zawsze kombinacja XY powoduje wykształcenie się jąder, penisa, produkcję testosteronu, utożsamianie się z płcią męską i zachowanie typowe dla mężczyzn.

Zdarza się, że osoba z chromosomami XX pod względem anatomicznym, fizjologicznym i psychologicznym bardziej utożsamiana jest z mężczyzną, i odwrotnie. Dlaczego?
Powodów jest kilka:

1. Czasem zdarza się, że powstaje chromosom Y bez genu SRY, wtedy rozwija się kobieta  XY. Brak genu SRY powoduje niewykształcenie się jąder, brak produkowania testosteronu (męskiego hormonu płciowego)

2. gen SRY może „przeskoczyć” na chromosom X, wówczas rozwija się mężczyzna, który posiada w komórkach chromosomy XX  

2. Ważny jest także mózg. Różnicowanie narządów płciowych (jajniki lub jądra – zależnie od obecności XX lub XY) zachodzi w ciągu pierwszych dwóch miesięcy ciąży. Natomiast różnicowanie płciowe mózgu zaczyna się w drugiej połowie ciąży. Zatem na różnicowanie genitaliów i mózgu wpływ mają inne okoliczności pod względem hormonów, substancji odżywczych, lekarstw i innych substancji chemicznych w trakcie przebiegu ciąży.

3. Może też dojść do zaburzeń hormonalnych. Zespół całkowitej niewrażliwości na androgeny (complete androgen insensitivity syndrome – CAIS) powoduje, że komórki rozwijającego się w łonie mamy dziecka, pomimo że posiadają chromosomy XY (płeć męska), nie reagują na testosteron wytwarzany przez jego jądra. Wówczas, pomimo że organizm dziecka produkuje męskie hormony to nie wykształcają się męskie zewnętrzne narządy płciowe. Dziecko rodzi się z żeńskimi zewnętrznymi narządami płciowymi w ciele mając jednak jądra.


Pojęcie płciowości to dzisiaj bardzo kontrowersyjny temat. Powyższy wpis ma na celu biologiczne wyjaśnienie dziedziczenia płci pod kątem chromosomów płci, dla uczniów klasy 8 szkoły podstawowej. Nie jest on wyjaśnieniem zagadnienia tożsamości płciowej.

Literatura:

MAREK MALESZEWSKI. Tajemnice płci. „Wiedza i Życie”. 2 (926), s. 54–57
ROBIN MARANTZ. Dwie płcie to już za mało. Jak nauka to opisze? „National geographic”    

Dodaj komentarz