ROZWÓJ MÓZGU CZŁOWIEKA W UJĘCIU EWOLUCYJNYM
W porównaniu z innymi zwierzętami, ludzie są wyposażeni w nadzwyczajnie duże mózgi. Przeciętna pojemność mózgu 60 kg ssaka wynosi 200 cm3, tymczasem współczesny Homo sapiens ma pojemność 1200 – 1400 cm3. Jak ewolucyjnie następował rozwój mózgu ?

Pojemność mózgu poszczególnych gatunków człowieka
Australopitek: 500 cm3
Homo habilis: 600 cm3
Homo erectus: 1000 cm3
Neandertalczyk: 1500 cm3
Człowiek rozumny: średnio 1350 cm3
Pamiętajmy, że wiele gatunków ludzi żyło na Ziemi w tym samym czasie. Rozwój mózgu nie następował z pokolenia na pokolenie. Najprawdopodobniej był on skutkiem przystosowania się do środowiska jak również efektem mutacji genetycznych.
Co oznacza większy mózg dla organizmu ?
Większy mózg = większe obciążenie. Nie chodzi tylko o wagę i trudność w jego przenoszeniu. Wiadomo, głowa jest ciężka i potrzeba silnych mięśni, aby ją utrzymać. Najlepiej jest to widoczne u niemowlaków, które muszą tygodniami ćwiczyć aby nauczyć się samodzielnie ją unosić. Ważniejszy aspekt stanowi zapewnienie temu narządowi energii. Mózg człowieka zużywa 25 % spoczynkowej energii ciała, dla porównania, mózgi innych małp człekokształtnych zużywają średnio 8% energii spoczynkowej.
Jakie koszty człowiek archaiczny poniósł w zamian za posiadanie dużego mózgu ?
Zaczęło się od tego, że człowiek coraz więcej czasu poświęcał na poszukiwanie jedzenia. Było to niezbędne aby dostarczyć potrzebną ilość energii.
W następstwie, jego mięśnie zaczęły zanikać, dlaczego? Gdyż energia została przeniesiona z bicepsów na neurony. Czy było to zbawienne dla ludzi żyjących na sawannie ? Niekoniecznie. Do walki z drapieżnikami bardziej potrzebna była siła, niż zdolności umysłowe. Większy mózg, a co za tym idzie większa głowa, to także trudność dla kobiet rodzących. Skutkiem tego, częściej dochodziło do porodów przedwczesnych, gdyż to dawało większą możliwość przeżycia zarówno dziecka jak i matki. Zwróćmy uwagę, że w zestawieniu z innymi zwierzętami, ludzie rodzą się niejako „niedorozwinięci”. Bardzo liczne umiejętności u noworodków są jeszcze niezupełnie ukształtowane. Skutkuje to tym, że ludzkie niemowlę jest przez wiele lat zależne od rodziców, którzy muszą go żywić a także zadbać o jego bezpieczeństwo i edukację.
Jak widać koszty posiadania większego mózgu są duże. Nie mniej, musiało się to koniec końców opłacać, inaczej ludzie z dużymi mózgami, nie przetrwali by w dawnym świecie.
Jakie korzyści przyniosły takie mózgi aby zrekompensować utratę masy mięśniowej ? Współcześnie wiemy, że inteligencja zaprowadziła nas do nowych odkryć i wszechstronnego rozwoju, jednak co w tamtych czasach okazało się tak korzystne ? Szczerze powiedziawszy nie wiadomo. Wiemy jedynie, że przez 2 mln lat układ nerwowy człowieka rozrastał się dając nowe możliwości poznawcze i rozwój umiejętności.
Źródło:
Harari Yuval Noah, Od zwierząt do Bogów, Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 2014
Artykuł dostępny na: http://www.is.umk.pl
Grafika http://www.is.umk.pl/~duch/Wyklady/Mozg/04-rozwoj.htm

