Notatka podstawowa – ryby w klasie 6 szkoła podstawowa (plus test!)

Pierwszą rzeczą, którą należy sprawdzić zanim zaczniemy robić notatkę to: podstawa programowa! To z niej dowiadujemy się, czego nauczyciel lub egzaminator może od nas wymagać. W podstawie programowej znajduje się taki zapis dotyczący zagadnienia ryb:

ryby – uczeń:

1. dokonuje obserwacji przedstawicieli ryb (zdjęcia, filmy, schematy, hodowle akwariowe itd.) i przedstawia ich cechy wspólne
2. opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie,
3. określa ryby jako zwierzęta zmiennocieplne,
4. przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ryb,
5. wyjaśnia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka;

PRZEDSTAWICIELE RYB:

Nie ma wyszczególnionych gatunków ryb z jakimi masz, drogi uczniu, się zaznajomić. Możemy więc wybrać dowolny i na podstawie obserwacji przedstawić cechy wspólne dla wszystkich ryb*.

CECHY WSPÓLNE RYB:

1. Ciało ryb składa się z głowy, tułowia i ogona, które przechodzą w siebie płynnie, tworząc jednolitą całość
   1. W części głowowej znajduje się otwór ustny zaopatrzony w szczęki, otwory węchowe i oczy. Ryby drapieżne mają zęby, roślinożerne nie,
   2. Na tułowiu umieszczone są płetwy (brzuszne, piersiowe, i grzbietowa) koniec tułowia wyznacza otwór odbytowy, za nim znajduje się ogon,
   3. Ogon zakończony jest płetwą ogonową.
2. Pokrycie ciała: Ciało ryb pokryte jest skórą. Skóra może wytwarzać łuski lub płytki kostne, są również gatunki o skórze nagiej (np. konik morski)
3. Linia boczna: Po bokach ciała ryby, w skórze, znajduje się narząd zawierający receptory. Receptory te odbierają informacje ze środowiska co do kierunku i siły prądów wody, dzięki temu ryby mogą pływać w ławicy nie zderzając się ze sobą.

*Tak właśnie jest w przyrodzie, że nie ma „wszyscy” i „identyczne jak każdy”. Przykładem ryby, która odbiega budową od takiego klasycznego np. karpia jest konik morski 😊 To też ryba, która ma rurkowaty kształt pyska, nagą skórę (bez łusek) ruchliwy ogon bez płetwy ogonowej, a samce mają torbę lęgową, w której przenoszą zapłodnione jaja. Ta da!

Ale wracamy do tematu 😊 

PRZYSTOSOWANIA DO ŻYCIA W WODZIE:

Co pozwala rybom wieść szczęśliwy żywot w wodzie?

1. Trzeba jakoś oddychać, a do tego potrzebny jest tlen. Można na przykład pobrać go z wody, bo jest w niej rozpuszczony. Jak to zrobić?
   • Ryba pobiera wodę do jamy gębowej
   • Kolejno woda obmywa skrzela znajdujące się za głową
   • Woda obmywając skrzela „oddaje” do krwi tlen, „zabierany” jest w zamian dwutlenek węgla – w ten sposób zachodzi wymiana gazowa w skrzelach.
   • Tlen trafia z krwią do każdej komórki ciała i tam zachodzi oddychanie komórkowe. Uwalniana jest energia i ryba dzięki temu może np. szybciej pływać 😊
   • Co się stało z wodą? Wypłynęła z ciała ryby, tak po bokach, tam gdzie skrzela pokryte są wieczkiem skrzelowym.
2. Gdy już ryba szybko płynie to dobrze byłoby mieć… poślizg. Tutaj sytuację ratuje śluz, który pokrywa ciało ryby. Dla wyobrażenia lub doświadczenia o co w tym chodzi…spróbuj natłuścić sobie dłonie oliwką a potem pocierać nimi pod wodą…jakoś tak łatwiej, co nie? A! Warto jeszcze wspomnieć o opływowym kształcie ciała, to też upiększa życie rybie 😊
3. Ryby żyją na różnych głębokościach, zanurzają się i wynurzają…pomaga im w tym WOREK. Znaczy się taki pęcherz pławny, który zbudowany jest z cieniutkich ścian i wypełniony jest powietrzem. Ryba ma go w sobie, tam w środku, koło jelit. Cienkie ściany to nie taki błąd ewolucyjny, że nie wyszło za bardzo i trzeba uważać na niego bo pęknie… cienkie ściany umożliwiają zmianę ilość a raczej objętości powietrza w pęcherzu. Gdy jest w nim dużo powietrza to ryba się wynurza, gdy powietrza jest mniej to ryba może się zanurzyć. Zapytasz: skąd do worka, który jest wewnątrz ryby, ma się dostać powietrze?…a no z krwi, tak się gazami z pęcherzem pławnym wymieniają. Aby wyobrazić sobie to zanurzanie i wynurzanie to pomyśl, który balon łatwiej byłoby Ci zatopić np. w basenie – ten na maksa wypełniony powietrzem, czy też ten taki lekko tylko nadmuchany? No…to już wiesz, jak ryby to robią 😊
   
   A tak na marginesie…rekiny takiego pęcherza nie mają więc muszą cały czas się poruszać, aby nie opaść na dno. Jak tu spać?

RYBY SĄ ZMIENNOCIEPLNE

To oznacza, że gdy obniża się temperatura otoczenia to spada również temperatura ich ciała – i odwrotnie. Można się w takim razie zastanowić:

• Czy ryby zamarzają? Nie, posiadają bowiem specjalne białka, które zapobiegają zamarzaniu krwi i innych płynów ustrojowych,
• Czy ryby zapadają w sen zimowy? Niekoniecznie. Są takie, które zagrzebują się w mule i zapadają w stan odrętwienia, inne jedynie obniżają mocno swoją aktywność. Są też takie, które pozostają aktywne oraz takie, które zaczynają się wtedy rozmnażać.
• Ciekawostka: Jest taka ryba, Miętus (Lota lota), która nie lubi ciepła…gdy temperatura wody osiąga 25 st.C zapada w swego rodzaju sen letni.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ RYB

Scenariusze są różne:

1. Samica składa jaja (ikrę), samiec je polewa mleczkiem zawierającym plemniki i dochodzi do zapłodnienia.
2. Samiec wprowadza nasienie do dróg rodnych samicy ryby, w jajowodach jajeczka zostają zapłodnione. Tak robią rekiny

Jak rodzi się ryba? Na różne sposoby

1. Ze złożonych jaj wykluwają się larwy
2. Z jaj, które są wewnątrz ryby, wykluwają się ryby (jajożyworodność)
3. Młode ryby rozwijają się w macicy ryby a następnie dochodzi do porodu (żyworodność, u rekinów)

Co to jest tarło? To okres godowy ryb. Nazwa ta pochodzi od zachowania się ryb podczas składania jaj. Ocierają się one o dno oraz wzajemnie o siebie bokami ciała.

Jak rozwijają się ryby, na przykładzie ryb akwariowych?

1. Najpierw jest faza zarodka, który rozwija się w jaju,
2. Kolejno z jaja wykluwa się larwa. Nie ma w pełni wykształconych płetw, ani pęcherza pławnego.
3. Faza: Narybek – młode rybki, które mają już wykształcone płetwy, pęcherz pławny oraz samodzielnie zaczynają zdobywać pokarm,
4. Faza gdy już ryby jako dorosłe osobniki rozmnażają się,
5. Faza starości – ryby, które przestają się rozmnażać.

ZNACZENIE RYB

Co tu dużo mówić:

1. Ryby można hodować dla przyjemności (akwaria), dla pieniędzy lub aby je zjeść (mięso, kawior)
2. Z ryb (np. rekinów) pozyskuje się skórę
3. Z wątroby niektórych ryb pozyskuje się tran
4. Są ważnym ogniwem w łańcuchu pokarmowym
5. Mogą być biowskaźnikami – takie ryby nie będą żyły w brudnej wodzie. 

Mam dla Ciebie taką notatkę, może przydadzą się niektóre informacje 🙂

A teraz idź i pamiętaj aby odpocząć <3

JEŻELI CHCESZ UTRWALIĆ SWOJĄ WIEDZĘ LUB POWTÓRZYĆ MATERIAŁ ROZWIĄŻ PONIŻSZY TEST 🙂