PŁAZY – KLASA 6

PODSTAWA PROGRAMOWA
II. Różnorodność życia:
7. Różnorodność i jedność świata zwierząt:

PŁAZY:
A) Uczeń: dokonuje obserwacji przedstawicieli płazów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie,

PRZEDSTAWICIELE PŁAZÓW

CECHY WSPÓLNE

Pokrycie ciała:

Skóra płazów:
– cienka,
– naga,
– pokryta śluzem wydzielanym przez gruczoły w skórze,
– silnie ukrwiona stąd w przeważającej części (ponad 50%) wymiana gazowa zachodzi przez skórę
– znajdują się w niej także gruczoły jadowe i komórki barwnikowe (chromatofory).
– u ropuch skóra jest chropowata.

Budowa zewnętrzna:
Ciało zbudowany z głowy i tułowia, płazy posiadają 4 kończyny. Kończyna przednia ma 4 palce (u samców pierwszy palec ma zgrubienie skórne – modzel, który pomaga mu utrzymać samicę podczas kopulacji). Kończyna tylna ma 5 palców. Oczy osłonięte powiekami.

PRZYSTOSOWANIA PŁAZÓW DO ŻYCIA W WODZIE I NA LĄDZIE

Płazy są pierwszą gromadą kręgowców, u których pojawiają się cechy umożliwiające im życie na lądzie. Pojawiają się one dopiero w trakcie przeobrażenia larw w postacie dorosłe. Postacie młodociane żyją w środowisku wodnym, zaś większość dorosłych prowadzi lądowy tryb życia. Co umożliwia im życie na lądzie?
1) skóra pokryta śluzem, który chroni ją przed wysychaniem
2) oczy pokryte powiekami
3) skrzela zanikają (są u larw) a pojawiają się płuca (u dorosłych osobników)
4) ucho jest lepiej rozwinięte niż u ryb, gdyż powietrze gorzej przewodzi dźwięki od wody
Życie w wodzie dorosłym osobnikom ułatwia np. to, że mają błonę pławną między palcami w tylnej kończynie oraz otwory nosowe zamykane zastawkami. Zachowuje się także linia naboczna (choć u osobników dorosłych ulega ona już uwstecznieniu)

B) Uczeń: określa płazy jako zwierzęta zmiennocieplne

ZMIENNOCIEPLNOŚĆ:

To taka właściwość polegająca na tym, że w porze roku gdy temperatura otoczenia jest niska oraz dostępność pokarmu jest bardzo ograniczona to zwierzęta zmiennocieplne zapadają w stan odrętwienia – hibernacji. To dlatego w porze zimowej nie spotkamy ryb, płazów ani gadów.

C) Uczeń: przedstawia sposób rozmnażania i rozwój płazów

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ PŁAZÓW:

Płazy są:
– Rozdzielnopłciowe (czyli wyróżniamy u nich samiczki i samce).
– Jajorodne ((najczęściej) – czyli w ciele samicy powstają jaja, które następnie składa do wody.
– U większości zachodzi zapłodnienie zewnętrzne – czyli plemnik wnika do jajeczka które jest w wodzie a nie w ciele samicy.
– Wyjątkiem jest salamandra plamista – u niej jaja zapładniane są w jej układzie rozrodczym. Kolejno samica rodzi larwy zanurzając tylną część ciała w wodzie.
Jak to się odbywa np. u żab?
1) Samiec chwyta samicę (ułatwia mu to modzel) i polewa nasieniem składane przez nią jaja.
2) Jaja zostają najczęściej złożone i zapłodnione przez plemniki w wodzie.
3) Jaja otoczone są galaretowatą osłonką i występują w skupieniach – nazywamy je skrzekiem.
4) Na początku zarodek płaza rozwija się w jaju.
5) Następnie z jaj wylęgają się kijanki. – larwy.

Kijanka żaby: żyje w wodzie, nie posiada kończyn, ma ogon, oddycha za pomocą skrzeli, w otworze gębowym posiada takie małe „ząbki” dzięki którym zeskrobuje pokarm (drobne zwierzęta i rośliny) z różnych powierzchni
Kijanka salamandry: żyje w wodzie, posiada kończyny, ma ogon, oddycha za pomocą skrzeli, jest drapieżnikiem. Larwa salamandry różni się od osobnika dorosłego jedynie rozmiarem oraz ubarwieniem.

Przeobrażenie z larwy w osobnika dorosłego u żab:
W trakcie rozwoju kijanka żaby:
– traci ogon,
– wyrastają jej kończyny,
– skrzela zanikają – powstają płuca,
– u większości zanika także linia boczna,
– zmianie ulega układ kostny, mięśniowy a układ pokarmowy przystosowuje się do odżywiania pokarmem mięsnym,
– przeobrażenie trwa do 4 miesięcy.

Po zakończeniu rozwoju większość płazów wychodzi na ląd, lecz żyją w wilgotnych środowiskach – w pobliżu zbiorników wodnych. Dorosłe płazy są drapieżnikami, odżywiają się owadami i innymi małymi bezkręgowcami. Długi język pokryty jest lepką wydzieliną gruczołów ślinowych.

D) Uczeń: wyjaśnia znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka

ZNACZENIE PŁAZÓW W PRZYRODZIE I DLA CZŁOWIEKA jest bardzo niedoceniane…

• odżywiają się w dużej mierze owadami, dzięki czemu ograniczają ich liczebność i pozwalają zachować równowagę.
• polują najczęściej w nocy zjadając owady, których nie jedzą ptaki, gdyż są one aktywne w ciągu dnia.
• stanowią ogniwo w łańcuchu pokarmowym.
• hodowane w celach laboratoryjnych, zwłaszcza w badaniach dotyczących działania hormonów.
• w niektórych krajach są przysmakiem kulinarnym.
  * W ostatnich latach spadła ilość eksportowanych żab z Polski do innych krajów europejskich. Wynika to z tego, że w Polsce z powodu niszczenia siedlisk żab oraz stosowania nawozów dostających się do wód ich liczba drastycznie spadła.

Poniżej wrzucam zdjęcia płazów oraz osobno w pliku ich nazwy. Możecie na zajęciach dodatkowych lub na lekcji spróbować rozpoznać jak najwięcej płazów. Powodzenia <3